ისტორიის გაყალბება

მედია და ინფორმაცია:

ისტორიის გაყალბება

ისტორიის გაყალბება პროპაგანდის ერთ-ერთი გვრცელებული მეთოდია, რა დროსაც დაინტერესებული მხარე, პოლიტიკური მიზნების მისაღწევად, ისტორიული ფაქტების უარყოფას და წარსულის რევიზიას ახდენს. ამ მიზნით ისტორიული დოკუმენტების, სტატისტიკის, წყაროების გაყალბება, ხო ლო არასანდო წყაროების ლეგიტიმურად წარმოჩენა ხდება. ისტორიით მანიპულირება მეტწილად პოლიტიკურ მიზნებს - საზოგადოების მობილიზება, მტრის ხატის შექმნა, მოწინააღმდეგის დემონიზება, ძლიერების ილუზიის შექმნა და სხვა - ისახავს. აკადემიურ სივრცეში ამ მეთოდს “ნეგაციონიზმს”, “უარყოფას” და “რევიზიონიზმს” უწოდებენ.

ისტორიული რევიზიონიზმი (ნეგაციონიზმი)

ავტორიტარული რეჟიმების მიერ ჩადენილი დანაშაულების უარყოფა ან გამართლება

 

დიქტატორების და ავტორიტარული რეჟიმების გაიდეალება/რომანტიზება

 

ისტორიული ტრავმების გაღვივება

 

წარსულის მიმართ ნოსტალგიის გაღვივება

ისტორიის გაყალბების შემთხვევების გამოსავლენად და გადასამოწმებლად მნიშვნელოვანია მასალაში მოყვანილი წყაროების კრიტიკული გაანალიზება და წყაროების სანდოობის შეფასება. როგორც წესი, ამ დროს მასალის ავტორები ან 1) არასანდო წყაროებს იყენებენ, ან 2) კონტექსტის გარეშე ავთენტური წყაროების მანიპულაციურ ინტერპრეტირებას ახდენენ.

როგორ მოვახდინოთ ისტორიის გაყალბების შემთხვევების იდენტიფიცირება და გადამოწმება?

1.არასანდო წყაროებად უცნობ, სანდო რეპუტაციის არმქონე და სპეციალურად შექმნილ რესურსებს იყენებენ. მიუხედავად იმისა, რომ ონლაინ-ენციკლოპედია Wikipedia საკმაოდ ცნობილი და დამკვიდრებული რესურსია, თავად ამ პლატფორმის ფორმატიდან გამომდინარე, ის სანდო წყაროდ ვერ ჩაითვლება, რადგან  Wikipedia-ზე განთავსებული სტატიის რედაქტირება ნებისმიერ პირს ნებისმიერ დროს შეუძლია. ამ გარემოების გამო თავად Wikipedia უთითებს საკუთარ გვერდზე, რომ ის სანდო წყაროდ ვერ ჩაითვლება, რადგანაც იქ განთავსებული ინფორმაცია შესაძლოა, დამუშავების პროცესში იყოს ან არ შეესაბამებოდეს სიმართლეს. აღსანიშნავია, რომ Wikipedia მოხალისეობრივი პროექტია და ის მუდმივად არ კონტროლდება. როგორც წესი, Wikipedia-ს სტატიებში თითოეულ ინფორმაციას სქოლიოში წყარო აქვს მითითებული. გადადით ამ წყაროებზე, შეამოწმეთ მათი სანდოობა და დარწმუნდით ინფორმაციის სიზუსტეში.

1. ხშირია, როდესაც ისტორიული წყაროები თუ დოკუმენტები, რომლებსაც მასალაში უთითებენ, ავთენტურია, თუმცა მათი ანალიზი და ინტერპრეტირება მანიპულაციურად, კონტექსტის დამახინჯებით ხდება, ან ინფორმაცია ცალმხრივად არის წარმოდგენილი. ამის ერთ-ერთი მაგალითია უკრაინაში საბჭოთა ხელისუფლების მიერ ხელოვნურად მოწყობილი დიდი შიმშილობის (გოლოდომორი) იმის საფუძველზე უარყოფა, რომ სამოქალაქო რეესტრში (ЗАГС) გარდაცვალებათა რაოდენობა შიმშილობის მსხვერპლთა რაოდენობას არ შეესაბამება და ის საგრძნობლად ნაკლებია. ამ მტკიცებაში გამოტოვებულია ისეთი მნიშვნელოვანი ფაქტები, რომ ЗАГС-ი მონაცემებს სრულფასოვნად არ აღწერდა, ხოლო სტატისტიკის ცენტრალური სამმართველოს მოსახლეობის განყოფილების უფროსის მოადგილე მიხაილ კურმანი 1937 წელს, მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის გაყალბების მოტივით, სტალინმა დააპატირმა და 10 წლით საკონცენტრაციო ბანაკში გადაასახლა.

აშშ-ის ჰოლოკოსტის მემორიალურმა მუზეუმმა ისტორიული წყაროების შეფასების მოკლე გზამკვლევი გამოაქვეყნა. ისტორიული მოვლენების აღწერისას პირველადი და მეორადი წყაროები გამოიყენება. მათი ანალიზის დროს ყურადღება უნდა მიაქციოთ 3 ასპექტს: სანდოობას, კონტექსტი და პერსპექტივა.

1. სანდოობა. სანდო წყარო:

• არ ეყრდნობა ერთ წყაროს და იყენებს მრავალ დადასტურებულ წყაროს, განსაკუთრებით პირველად წყაროებს, ანუ დოკუმენტებს უშუალოდ იმ პერიოდიდან, როდესაც თქვენთვის საინტერესო ისტორიული მოვლენა მოხდა.

• ციტირებს წყაროებს დეტალურად და არ ცდილობს მათ მიჩქმალვას.

• ითვალისწინებს თითოეული წყაროს მოტივაციასა და ლოგიკას.

• ახდენს მოვლენის დოკუმენტირებას მოწმეთა ჩვენებების დასადასტურებლად.გაიაზრეთ, რატომ დაიწერა კონკრეტული ტექსტი, ვინ არის მისი ავტორი, ვინ არის ტექსტის სამიზნე აუდიტორია, არის თუ არა ის მიკერძოებული, მიჰყვება თუ არა ტექსტი ლოგიკურ მსჯელობას.

  
  

  2. კოტექსტი. სანდო წყარო:

  
  

  • ყურადღებას ამახვილებს მოვლენის გარემოებებზე, ქრონოლოგიაზე და გონივრულობაზე.

  • იკვლევს პოლიტიკურ გარემოებებს და ფიზიკურ გეოგრაფიას.
    
    

  3. პერსპექტივა. სანდო წყარო:
  
  

  • თავს არიდებს ანაქრონისტულ (ქრონოლოგიურად შეუსაბამო) მსჯელობას და არ ხსნის მოვლენას შემდგომი პერსპეტივის გათვალისწინებით.

  • ხსნის მოვლენას იმ დროს არსებული ინფორმაციის, ტექნოლოგიებისა და სოციალური ჩვევების და არა 21-ე საუკუნის სტანდარტების საფუძველზე.